Γιόχαν Κρόιφ: Ο Ιπτάμενος Ολλανδός του ποδοσφαίρου
Ο “Ιπτάμενος Ολλανδός” ή το “ασχημόπαπο” όπως τον έλεγαν λίγοι. Ο άνθρωπος που γεννήθηκε για να αλλάξει το ποδόσφαιρο και να το εξελίξει όσο κανένας άλλος. Ο Βαγγέλης Τερζής γράφει για τον Γιόχαν Κρόιφ, τον άνθρωπο που γεννήθηκε για να παίξει ποδόσφαιρο.
Φανερά επηρεασμένος από την ανάγνωση της αυτοβιογραφίας του, σας προετοιμάζω για ένα αφιέρωμα στον κορυφαίο Ευρωπαίο ποδοσφαιριστή όλων των εποχών. Οι λόγοι πολλοί, αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή...
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΘΡΥΛΟΥ
Ο Γιόχαν Κρόιφ γεννήθηκε στις 25 Απριλίου του 1947 σε μια συνοικία του Άμστερνταμ, το Μπέτοντορπ, που στην κυριολεξία σημαίνει τσιμεντένιο χωριό. Ο πατέρας του ήταν οπωροπώλης, ενώ η μητέρα του ήταν καθαρίστρια στο γήπεδο του αγαπημένου του Άγιαξ.
Στα πέντε του χρόνια ο Γιόχαν είχε τη πρώτη του επαφή με παίκτες της ομάδας, όταν και τους πήγε φρούτα μαζί με τον πατέρα του, αφού το σπίτι του ήταν πολύ κοντά στο γήπεδο του Αίαντα. Σε ηλικία 8 ετών ο Κρόιφ έχασε το πατέρα του, κάτι που έφερε αρκετά οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια του, με τη μητέρα του να αναγκάζεται να τον παίρνει μαζί της στο σύλλογο. Εκεί ο Κρόιφ βοηθούσε σε δουλειές του γηπέδου, αλλά πάντα κουβαλούσε μαζί του τα ποδοσφαιρικά του παπούτσια, με την ελπίδα να ανταλλάξει λίγες πάσες με τους παίκτες του Άγιαξ, κάτι που συνέβαινε αρκετά συχνά. Ο προπονητής της ομάδας νέων του Άγιαξ, Τζόνι βαν ντερ Βέεν παρατήρησε το ταλέντο του μικρού Ολλανδού και τον ενέταξε στις ακαδημίες της ομάδας. Αυτή ήταν και η αρχή του θρύλου του ολλανδικού ποδοσφαίρου.
Ο Κρόιφ την ημέρα των 16ων γενεθλίων του θα υπογράψει το πρώτο του επαγγελματικό συμβόλαιο με την αγαπημένη του ομάδα. Στις 15 Νοεμβρίου του 1964 και αφού έχει προωθηθεί στη μεγάλη ομάδα του Άγιαξ, θα κάνει το ντεμπούτο του στην ήττα της ομάδας του από την Χρόνιγκεν με 3-1 πετυχαίνοντας το μοναδικό τέρμα για τον Άγιαξ.
Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΙΧΕΛΣ ΚΑΙ Η ΕΓΧΩΡΙΑ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΓΙΑΞ
Ο Ρίνους Μίχελς έγινε ο άνθρωπος που ξεδίπλωσε το ταλέντο του Κρόιφ. Ανέλαβε τη τεχνική ηγεσία του Άγιαξ στις 22 Ιανουαρίου του 1965 και είχε συγκεκριμένο πλάνο για την ομάδα αλλά και τον "Ιπτάμενο Ολλανδό". Ξεκινώντας με τον Κρόιφ στη βασική ενδεκάδα, η ομάδα κέρδισε το πρωτάθλημα μένοντας αήττητη για 16 συνεχόμενους αγώνες και με τον ίδιο να σημειώνει 25 γκολ στους 23 αγώνες σε όλες τις διοργανώσεις που συμμετείχε.
Δεν σταμάτησε όμως εκεί. Την αγωνιστική περίοδο 1966–67 η ομάδα σταθεροποιήθηκε στην κορυφή του ολλανδικού ποδοσφαίρου κερδίζοντας το νταμπλ και σημειώνοντας 122 τέρματα στο πρωτάθλημα (σε 34 αγώνες), ρεκόρ έως τώρα ακατάρριπτο με τον Κρόιφ να αναδεικνύεται πρώτος σκόρερ με 33 γκολ, ενώ και στο κύπελλο μέτρησε 5 τέρματα.
Ο Άγιαξ ήταν ασταμάτητος εκείνα τα χρόνια με τον Μίχελς στο τιμόνι και τον Κρόιφ να κάνει τα δικά του "μαγικά" μέσα στον αγωνιστικό χώρο. Η ομάδα του Άμστερνταμ μέσα στο γήπεδο πίεζε ασφυχτικά τις αντίπαλες ομάδες ανεξαρτήτως δυναμικής. Ο ίδιος ο Κρόιφ μέσα στην αυτοβιογραφία του αναφέρει πως ο τρόπος παιχνιδιού που τους έλεγε ο Μίχελς τον βοηθούσε να παίξει ευχάριστα σε κάθε αγώνα, αφού μπορούσε να "παίξει" με τον χώρο όπως ήθελε, έχοντας μάθει να τον εκμεταλλεύεται όπως γράφει από τα τσιμέντα και τους δρόμους που έπαιζε πιτσιρικάς στη γειτονιά του.
Η αντίληψη του Κρόιφ μέσα στο γήπεδο δεν έμοιαζε με κανενός άλλου και ίσως μέχρι και σήμερα να μην έχει βρεθεί άλλος να μπορεί να αντιληφθεί το χώρο του γηπέδου τόσο καλά όσο εκείνος. Η παρουσία του Μίχελς στην ομάδα επαναπροσδιόρισε σταδιακά τη θέση του, αφού για αρχή αγωνιζόταν ως κεντρικός επιθετικός αλλά το πολύπλευρο ταλέντο του, του έδινε πολλές δυνατότητες παίζοντας είτε στο βάθος της επίθεσης ή καλύπτοντας όταν είναι απαραίτητο, πηγαίνοντας συχνά στα πλάγια ή παραμένοντας σε θέση μέσου προκειμένου να οργανώσει επιθετική πρωτοβουλία επιστρέφοντας στον κεντρικό του ρόλο, ανάλογα με την κατάσταση του αγώνα.
Αυτός ο τρόπος λειτουργίας ήταν ο θεμέλιος λίθος στο νέο σύστημα του αθλήματος που ονομάστηκε "Total Football" (ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο) και άρχισε να εφαρμόζεται στη δεύτερη χρονιά του Μίχελς με πρωταγωνιστή του τοννεαρό Γιόχαν.
Ο Κρόιφ δεν ήταν ατομιστής, είχε πάνω από όλα την ομάδα, την εξέλιξη αυτής αλλά και πως ο ίδιος μπορεί να βελτιωθεί έτσι ώστε να βοηθήσει την ομάδα. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η σταδιακή ενδυνάμωση του, όταν και έφτασε στα 71 κιλά, έτσι ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στους πολλαπλούς ρόλους που είχε μέσα στον αγωνιστικό χώρο. Ήταν πολύ γρήγορος με εξαιρετική ικανότητα επιτάχυνσης, εξυπνάδα, φαντασία και πολύ υψηλή τεχνική κατάρτιση, ίσως και την κορυφαία της εποχής του. Διορατικός μέσα στο γήπεδο, έβλεπε χώρους και πάσες που άλλοι κορυφαίοι ποδοσφαιριστές στην εποχή του δε μπορούσαν να δουν. Χάρη σε αυτά, αλλά και τα ηγετικά του προσόντα ο Άγιαξ κατέκτησε τρία συνεχόμενα πρωταθλήματα Ολλανδίας, καθιερώνοντας έτσι το όνομα του στη χώρα.
Μετά από την εγχώρια καταξίωση, είχε φτάσει και η στιγμή για την ευρωπαϊκή διάκριση. Με τη φυγή του Μίχελς από τον πάγκο του Αίαντα, η σημασία της παρουσίας του Κρόιφ στην ομάδα ήταν ακόμη πιο σημαντική, αναλαμβάνοντας όλο το βάρος πάνω του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Άγιαξ να κατακτήσει τρία σερί κύπελα πρωταθλητριών (1971, 1972, 1973) και να λάβει τη δίκη του θέση στο πάνθεον των πιο ιστορικών κλαμπ της Ευρώπης.
Η πρώτη θητεία του Κρόιφ στον ολλανδικό σύλλογο ολοκληρώθηκε το 1973, με τον Άγιαξ να έχει κατακτήσει μαζί του 16 τίτλους σε όλα τα επίπεδα (έξι εθνικά πρωταθλήματα, τέσσερα Κύπελλα, δύο Σούπερ Κύπελλα Ευρώπης, τρία συνεχόμενα Κύπελλα Πρωταθλητριών Ευρώπης, ένα Διηπειρωτικό Κύπελλο), παίζοντας το πιο ελκυστικό ποδόσφαιρο για εκείνη την εποχή. Για αρκετούς εκείνη η ομάδα του Άγιαξ είναι μια από τις καλύτερες όλων των εποχών στην ιστορία του αθλήματος.
Όλη αυτή η επιτυχία φυσικά έφερε και την αναμενόμενη αναγνώριση, αλλά και "τρέλα" για τον σταρ του Άγιαξ. Ο Κρόιφ λάμβανε από πολλές θαυμάστριες γράμματα ή δώρα στο σπίτι. Εκείνος όμως ήταν αφοσιωμένος στο ποδόσφαιρο και τη γυναίκα του, Ντάνυ Κόστερ, με την οποία ήταν μαζί από τα παιδικά τους χρόνια και η οποία τον στήριζε από την αρχή μέχρι και το τέλος.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΤΟΥΣ "ΟΡΑΝΙΕ" ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΥΝΤΙΑΛ ΠΟΥ ΔΕ ΣΗΚΩΣΕ ΠΟΤΕ
Ο Κρόιφ δε σήκωσε ποτέ Μουντιάλ. Ίσως δεν ήταν γραφτό να συμβεί, όπως ήταν σε άλλους. Ο ίδιος είχε πει πως δεν τον πείραξε το αποτέλεσμα του χαμένου τελικού στο Μουντιάλ του 1974.
Ακόμα και η αποδοχή αυτής της ήττας μαρτυρά πολλά για το πώς έβλεπε τα πράγματα.
"Χάσαμε το πιο σημαντικό παιχνίδι της ζωής μας, αλλά νομίζω πως αυτό μας έφερε μεγαλύτερη δόξα απ' όση θα μας έφερνε η νίκη. Διότι όλοι ήθελαν να μας δουν να κερδίζουμε κι η ήττα έφερε ακόμα μεγαλύτερη προσοχή, συμπάθεια και δέσιμο. Για τέσσερις εβδομάδες κανείς δεν μιλούσε για νίκη ή ήττα, αλλά όλοι ήθελαν να δουν το ποδόσφαιρο που παίζαμε. Δεν είναι δικαιολογία, είναι αλήθεια: το αποτέλεσμα του τελικού δεν με ενοχλεί", δήλωσε μετά το αποτέλεσμα του τελικού.
Από άλλον θα ήταν δύσκολο να το δεχθείς. Τον Κρόιφ τον πιστεύεις, πολύ απλά γιατί είναι άλλη μια φορά που δεν βλέπει τα πράγματα όπως τα βλέπουν οι υπόλοιποι.
Ο Κρόιφ κατάφερε κάτι που δε θα το κατάφερνε κανένας άλλος Ολλανδός ποδοσφαιριστής στην ιστορία της χώρας του. Έκανε όλο το κόσμο να θέλει να δει τους "Οράνιε" να παίζουν ποδόσφαιρο, να τους υποστηρίζουν και έπεισε τους συμπατριώτες του να αγαπήσουν την εθνική ομάδα της χώρας.
Στο Μουντιάλ του 1978 ο Κρόιφ δεν αγωνίστηκε με την εθνική του ομάδα. Ο ίδιος δεν αποκάλυψε τότε τον πραγματικό λόγο της απόφασης του να μην ταξιδέψει στην Αργεντινή, εκεί όπου η Ολλανδία ηττήθηκε με 3-1 στον τελικό και που ο ίδιος λέει πως αν είχε πάει πιθανότατα θα ήταν αλλιώς τα πράγματα.
Στη συνέχεια αποκάλυψε πως ο λόγος που δεν ταξίδεψε ήταν για να είναι δίπλα στην οικογένεια του και να τη προστατεύσει, μετά από απόπειρα απαγωγής που δέχθηκαν ένα χρόνο πριν το Μουντιάλ. Όπως είχε δηλώσει και ο ίδιος, το σπίτι έμοιαζε με φρούριο αφού προστατεύονταν για μήνες από αστυνομικούς.
ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΠΑΡΤΣΕΛΟΝΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΜΠΛΑΟΥΓΚΡΑΝΑ
Το 1973 όλοι ήθελαν να αποκτήσουν από τον Άγιαξ τον Ολλανδό που στη καριέρα του κατέκτησε 3 χρυσές μπάλες. Τότε, η Μπαρτσελόνα έδωσε 2 εκατομμύρια ευρώ για την απόκτηση του, ποσό που αποτελούσε ρεκόρ για εκείνη την εποχή και τον έκανε την ακριβότερη μεταγραφή. Εκεί θα συναντηθεί ξανά με τον αγαπημένο του προπονητή και τον άνθρωπο που τον ανέδειξε ως ποδοσφαιριστή. Τον Ρίνους Μίχελς.
Έφτασε στη Βαρκελώνη σε μια περίοδο που η πόλη και ο κόσμος της αποτελούσαν σύμβολο αντίστασης κατα του Φράνκο. Ως ποδοσφαιριστής δεν κατέκτησε πολλά με τη Μπαρτσελόνα, μόλις ένα πρωτάθλημα και ένα κύπελλο σε πέντε χρόνια στους "Μπλαουγκράνα". Το πρωτάθλημα του 1974 όμως ήταν πολύ σημαντικό για την ομάδα, αφού ήταν το πρώτο μετά από 14 χρόνια λειψυδρίας.
Όταν ο Κρόιφ έκανε ντεμπούτο, η ομάδα βρισκόταν τέταρτη από το τέλος της βαθμολογίας. Με αυτόν στην ενδεκάδα η Μπαρτσελόνα έκανε 22 σερί νίκες και κατέκτησε το πρωτάθλημα, ολοκληρώνοντας αυτή την πορεία με την εμφατική επικράτηση ενάντια στη Ρεάλ Μαδρίτης με 5-0 στη τελευταία αγωνιστική του πρωταθλήματος. Ο Κρόιφ δεν έδωσε απλώς ένα πρωτάθλημα στο κόσμο της Βαρκελώνης. Έκανε τους πάντες να πιστέψουν πως με αυτόν στην ομάδα και τον Μίχελς στον πάγκο μπορούν να πρωταγωνιστήσουν, όχι στη σκιά της Ρεάλ, αλλά ως ανώτεροι με πίστη σε κάτι πολύ μεγαλύτερο από τη νίκη: ΤΟ ΙΔΙΟ ΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ.
Η ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΡΙΕΡΑ ΚΑΙ Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ
Ο Κρόιφ ολοκλήρωσε τη ποδοσφαιρική του καριέρα το 1984 στη Φέγενορντ, βοηθώντας την να κατακτήσει το νταμπλ στην Ολλανδία. Φυσικά δεν μπορούσε να απομακρυνθεί από το ποδόσφαιρο και έτσι ξεκίνησε τη προπονητική του καριέρα μόλις δυο χρόνια αργότερα το 1986 στον αγαπημένο του Άγιαξ.
Στον πάγκο "Αίαντα" έκατσε μέχρι το 1988, κατακτώντας το κύπελλο κυπελλούχων το 1987. Έπειτα μετακόμισε στη Βαρκελώνη και ανέλαβε τη τεχνική ηγεσία της ομάδας υπογράφοντας συμβόλαιο για τη σεζόν 1988-89, με στόχο να σπάσει τη κυριαρχία της Ρεάλ Μαδρίτης που είχε κατακτήσει 5 σερί πρωταθλήματα. Στη πρώτη του ομιλία ως προπονητής των "Μπλαουγκράνα" δήλωσε: "Δεν υπόσχομαι τίτλους, αλλά θέαμα. Σκοπός μου είναι να γεμίσω ένα γήπεδο που πέρυσι ήταν άδειο", δείχνοντας έτσι την νοοτροπία του. Λίγο πριν φύγει από τη Μπαρτσελόνα, όταν αγωνιζόταν είχε δώσει την ιδέα στη διοίκηση της ομάδας να φτιαχτεί η "Λα Μασία", μια σχολή για νέους παίκτες που θα αναδείκνυε ταλέντα.
Ο Γιόχαν Κρόιφ εφάρμοσε στην Μπαρτσελόνα ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο παιχνιδιού. Θα φέρει μαζί του του αγαπημένο 3-4-3, που το έπαιζε όπως κανείς άλλος, αλλά πάνω απ' όλα θα φέρει ιδέες. Τρόπο παιχνιδιού, αρχές, φιλοσοφία, τακτικούς κανόνες που βάζουν όρια, όσο δίνουν και ελευθερία. Το λεγόμενο σύστημα "διαμάντι", όπως το αποκαλούσε ήταν ένα σύστημα που έδινε ελευθερία στη μεσαία γραμμή της ομάδας και ταυτόχρονα είχε ως βάση του την κατοχή της μπάλας και την επιθετική πρωτοβουλία της ομάδας του. Αλλά ας τα εξηγήσει εκείνος καλύτερα από μένα...
Όπως έχει πει και ο ίδιος: "Το να παίζεις ποδόσφαιρο είναι πολύ απλό, το να παίζεις απλό ποδόσφαιρο είναι το πιο δύσκολο πράγμα".
Πράγματι για εκείνον το ποδόσφαιρο ήταν κάτι απλό, χωρίς κόλπα και ασήμαντες ντρίπλες. Ο Κρόιφ είτε ως ποδοσφαιριστής είτε ως προπονητής δε μιλούσε ποτέ για τον εαυτό του ή όσα έχει πετύχει, παρά μόνο για το ποδόσφαιρο. Το ίδιο έκανε και στα αποδυτήρια στους παίκτες του, όταν τους ανάγκαζε να γνωρίζουν τα πάντα για κάθε θέση μέσα στον αγωνιστικό χώρο. Ποτέ δεν είχε ως στόχο να μάθει στους παίκτες του να ντριπλάρουν όπως εκείνος, αλλά να μάθουν να σκέφτονται και να εκμεταλλεύονται τον χώρο του γηπέδου όπως έκανε εκείνος. Προσπάθησε να τους μεταφέρει όσα είχε μέσα στο μυαλό του, στο δικό τους.
Το πιο μεγάλο και σπουδαίο παράδειγμα ποδοσφαιριστή που έμαθε πολλά από τον Γιόχαν Κρόιφ, είναι φυσικά ο Πεπ Γκουαρδιόλα. Πρωταγωνιστής στην ομάδα της Μπαρτσελόνα που με προπονητή της τον Ολλανδό κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών το 1992, ο Γκουαρδιόλα έμαθε όλα όσα ξέρει για το ποδόσφαιρο από τον Κρόιφ. Όπως έχει πει ο ίδιος και αναγράφεται στο εξώφυλλο της αυτοβιογραφίας του Ολλανδού με τίτλο "Γ1ΟΧ4Ν" : "Δεν ήξερα τίποτα για το ποδόσφαιρο, μέχρι που γνώρισα τον Κρόιφ"
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΗΤΑΝ ΑΚΟΜΗ ΜΙΑ ΝΙΚΗ ΓΙΑ ΕΚΕΙΝΟΝ
Παθιασμένος με το ποδόσφαιρο, αλλά και με το κάπνισμα. Ο Κρόιφ έδωσε τη πρώτη του μάχη με μια περιπέτεια υγείας που είχε το 1991, όταν και πέρασε τη πόρτα του χειρουργείου και έκτοτε έκοψε οριστικά το κάπνισμα, όντας κιόλας και μεγάλος αντικαπνιστής.
Στις 24 Μαρτίου του 2016 ο "Ιπτάμενος Ολλανδός" θα φύγει από τη ζωή και θα πετάξει για τα μεγάλα γήπεδα των ουρανών, μετά από μάχη που έδινε με τον καρκίνο, ο οποίος τον είχε χτυπήσει στον πνεύμονα. Για εκείνον ήταν ήδη γνωστό πως έπασχε από την επάρατη νόσο 18 μήνες πριν το θάνατο του, έγινε όμως γνωστό 4 μήνες πριν αφήσει τη τελευταία του πνοή. Ο ίδιος όμως τον Ιανουαρίου του 2016 όταν τον ρώτησαν για τη μάχη που δίνει είχε απαντήσει χαρακτηριστικά: "Νικάω 2-0 στο ημίχρονο". Νοοτροπία νικητή μέχρι τέλους.
Δεν κυνήγησε ποτέ τον τίτλο του κορυφαίου, δεν κατέκτησε ποτέ το πολυπόθητο για κάποιους Μουντιάλ. Κράτησε για πάντα ένα δικό του τρόπαιο, που δεν υπήρχε για κανέναν πριν από εκείνον και το έφτιαξε ο ίδιος για τον εαυτό του. Έγινε αυτός που επηρέασε περισσότερο από όλους το σύγχρονο ποδόσφαιρο. Κάθισε σε ένα θρόνο που έχτισε ο ίδιος και που κανένας ποδοσφαιριστής, ο οποίος διεκδικεί απλώς το τίτλο του κορυφαίου όλων των εποχών δε μπορεί να καθίσει.
Όλοι νοιάζονται για αυτό τον τίτλο. Εκείνος όχι. Τον έδωσε απλόχερα στον Λιονέλ Μέσι, λίγο πριν φύγει από τη ζωή. Η "Equipe" κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδο τη φωτογραφία του και τον τίτλο "Ήταν το ποδόσφαιρο". Οι ίδιοι οι Ολλανδοί λένε πως δε περίμεναν ποτέ τους να πεθάνει. Όλοι τους κάνουν λάθος. Ο Ολλανδός δεν ήταν το ποδόσφαιρο, είναι το ποδόσφαιρο. Ο ίδιος τους έχει προλάβει όλους με μια δήλωση "Με έναν τρόπο, είμαι αθάνατος".
Ο Γιόχαν Κρόιφ δεν πέθανε, γιατί πολύ απλά αυτά που πίστευε και αυτά που εκπροσωπούσε είναι παντού γύρω μας σε κάθε ματς, σε κάθε πρωτάθλημα, σε κάθε γειτονιά που μικρά παιδιά παίζουν το άθλημα που λάτρεψε όσο κανένας άλλος. Ακόμα και νεκρός ο Κρόιφ μέσα από τις αρχές του καταφέρνει να μας διδάξει το ομορφότερο άθλημα στον κόσμο, όπως εκείνος το είχε στο μυαλό του. Εξάλλου έχει πει: "Η ποιότητα χωρίς αποτελέσματα είναι ανούσια, το αποτελέσμα χωρίς ποιότητα είναι βαρετό".